Artykuły
Tolerancja w czasie pandemii
W ciągu ostatnich kilku tygodni zmieniły się znacznie relacje między ludźmi. Psycholodzy obserwują nowe zjawiska w grupach społecznych, także tych podstawowych czyli w rodzinach. Zmieniło się nie tylko nasze postrzeganie osób bliskich, ale również komunikowanie z ludźmi w środowiskach osób znajomych bądź obcych, w grupach rówieśniczych (koledzy w klasie szkolnej), w grupach zawodowych, w sytuacjach relacji publicznych. Wymuszony dystans fizyczny spowodował różnorodne implikacje, ludzie bowiem są istotami społecznymi i nie czują się komfortowo w izolacji. Z drugiej strony konieczność przebywania w domu (czasem w ograniczonej przestrzeni) przez długi czas powoduje wzrost poziomu lęku i napięcia w rodzinie.
Najtrudniej jest porozumiewać się bezkonfliktowo w relacjach z najbliższymi – w domu z rodziną. W związku z tym warto zwrócić uwagę na tak podstawowy element relacji społecznych jak tolerancja wobec drugiego człowieka oraz przypomnieć zasady skutecznego porozumiewania się.
„Tolerancja (od łac. tolerare = znosić, wytrzymywać) oznacza cierpliwość i wyrozumiałość dla odmienności. Jest poszanowaniem cudzych uczuć, poglądów, upodobań, wierzeń, obyczajów i postępowania choćby były całkowicie odmienne od własnych, albo zupełnie z nimi sprzeczne” (Słownik Języka Polskiego PWN). Z pojęciem tolerancji łączy się również określenie zdolności asertywnego porozumiewania się z drugim człowiekiem. Asertywność to termin oznaczający posiadanie i wyrażanie własnego zdania oraz bezpośrednie wyrażanie emocji i postaw w granicach nie naruszających praw i psychicznego terytorium innych osób oraz własnych praw w sytuacjach społecznych. Innymi słowy zdolność asertywnego porozumiewania się oznacza, że „Twój punkt widzenia jest wart wysłuchania tak samo jak moje postrzeganie problemu”. Ale po to, żeby wysłuchać nawzajem siebie (swego zdania) asertywnie i z tolerancją trzeba posiadać umiejętność komunikowania swego zdania w sposób, który jest zrozumiały dla drugiej osoby, otwarty i spokojny. (Maria Król-Fijewska: Trening asertywności. Wyd. 1. Warszawa: Instytut Psychologii Zdrowia i Trzeźwości, Polskie Towarzystwo Psychologiczne, 1993, s. 10.)
Komunikacji (rozmowy z drugą osobą) uczymy się od dzieciństwa, więc wydaje się to proste. Przecież potrafimy rozmawiać… Jednak teraz podczas pandemii okazuje się, że jest nam jakoś trudniej. W czasie ograniczeń w przemieszczaniu się, konieczności pozostawania w domu, zdalnej nauki lub utraty pracy nasze uczucia zmieniają się. Jesteśmy podenerwowani i niespokojni. Zmieniła się wokół nas rzeczywistość. Nie zawsze potrafimy modyfikować nasze zachowanie w nowej sytuacji. Nawet jeśli ludzie wokół nas są osobami bliskimi. Szczególnie gdy mamy pełen dom ludzi, z których każdy ma swoje własne potrzeby, emocje i nastrój.
Konfrontujemy się obecnie z zupełnie nową sytuacją, w której straciliśmy poczucie wpływu. Narasta więc napięcie i lęk. Te emocje przyczyniają się do zmiany w relacjach społecznych i do problemów w porozumiewaniu się z bliskimi. Co możemy zrobić, żeby było nam łatwiej przeżyć ten trudny okres w sferze komunikacji międzyludzkiej? I jak się ma do tego pojęcie tolerancji?
Psycholodzy zwracają uwagę, na to, iż każda rodzina wypracowuje swoje metody na przetrwanie w koronawirusie. W każdej z nich relacje są wyjątkowe i indywidualne. Jednak nadrzędne są tu osobiste zdolności psychologiczne do utrzymania dobrych relacji z bliskimi. Chcemy, aby nas rozumiano i szanowano nasz punkt widzenia, jednocześnie cierpliwość i umiejętność poszanowania cudzej perspektywy postrzegania sytuacji, uczuć pozwala nam lepiej porozumiewać się z innymi ludźmi. Spróbujmy „wejść w cudze buty” spojrzeć na sytuację lub problem z perspektywy drugiej osoby, podjąć próbę zrozumienia uczuć drugiego człowieka.
Warto jednak pamiętać, że nadmiar tolerancji może zgubić, szczególnie w doświadczaniu przemocy ze strony drugiej osoby. Izolacja podczas epidemii COVD 19 przyczynia się bowiem również do zaostrzenia zachowań przemocowych (agresji fizycznej lub psychicznej) w relacjach rodzinnych. W takich sytuacjach należy poszukać instytucji lub osób, które mogą nas wesprzeć w trudnej sytuacji. Warto pamiętać, że kiedy jesteśmy ofiarą przemocy możemy oczekiwać pomocy ze strony specjalistów i właściwych organizacji.
Psycholog Anna Pańczyk
